Các doanh nghiệp xây dựng tiếp tục khó khăn chồng chất trong quý 1

Quý I/2023 tiếp tục trở thành một quý đầy khó khăn cho các doanh nghiệp xây dựng. Trong quý này, nếu các doanh nghiệp có lãi, thì lợi nhuận cũng chỉ rất nhỏ, trong khi nếu có lỗ, thì số tiền lỗ lại là rất lớn.

Kết thúc quý I/2023, việc “thở dài” có thể được xem là điều chung cho những người làm việc trong ngành xây dựng. Không có lý do gì để không thở dài khi trong 3 tháng đầu năm nay, ngành xây dựng tiếp tục trải qua “truyền thống khó khăn” đã kéo dài từ 3 quý trước đó, hoặc thậm chí là trong 3 năm trước đó: công việc ít, cạnh tranh khốc liệt, chi phí tăng cao, càng làm càng lỗ, nợ xấu tăng, dòng tiền căng thẳng…

Số liệu kinh doanh quý 1 của các doanh nghiệp xây dựng

Các số liệu kinh doanh quý I, được công bố từ giữa tháng 4 đến đầu tháng 5 vừa qua, đã làm cho tiếng thở dài càng trở nên dài hơn. Thống kê của Đầu tư Tài chính cho thấy trong số 15 doanh nghiệp xây dựng lớn đang niêm yết trên 3 sàn giao dịch (HoSE, HNX, UPCoM) và tự công bố thông tin, có tới 13/15 doanh nghiệp ghi nhận sự suy giảm về doanh thu và lợi nhuận hoặc thậm chí lỗ trước thuế.

Trong số các doanh nghiệp xây dựng, Tập đoàn Xây dựng Hòa Bình (HoSE: HBC) đang gặp phải những khó khăn nặng nhất. Doanh nghiệp này, vốn là doanh nghiệp xây dựng hàng đầu tại Việt Nam năm 2021 (tính theo doanh thu), đã trải qua một khủng hoảng chưa từng có trong hơn 30 năm lịch sử và tình trạng này tiếp tục lan rộng vào năm 2023 một cách mãnh liệt.

Trong quý I/2023, doanh thu của HBC giảm đến 60% so với cùng kỳ năm trước, chỉ đạt 1.194 tỷ đồng, mức thấp nhất từ quý III/2015. Hơn nữa, HBC đang hoạt động với lỗ gộp, khiến lỗ gộp đạt 202 tỷ đồng, đánh dấu quý thứ hai liên tiếp với lỗ gộp.

Với chi phí tài chính lớn, kết quả là HBC ghi nhận lỗ trước thuế 442 tỷ đồng, và lỗ sau thuế 445 tỷ đồng trong quý I/2023. Đây là lỗ sau thuế thứ hai liên tiếp và lỗ sau thuế thứ ba trong lịch sử công bố thông tin, khiến tổng số lỗ lũy kế lên tới 1.137 tỷ đồng – một con số chưa từng xảy ra.

Hưng Thịnh Incons (HoSE: HTN) và Tập đoàn Đua Fat (UPCoM: DFF) cũng đang đối mặt với tình trạng lỗ, với mức lỗ trước thuế lần lượt là 17 tỷ đồng và 20 tỷ đồng, tương tự như HBC.

Dù không ghi nhận lỗ như các doanh nghiệp trên, nhưng lợi nhuận của những tên tuổi lớn khác trong ngành xây dựng như Ricons, Coteccons (HoSE: CTD), Tổng công ty Thăng Long (UPCoM: TTL), Tập đoàn Xây dựng SCG (HNX: SCG), Phục Hưng Holdings (HoSE: PHC).

Ngoài ra còn có Tổng công ty Xây dựng Hà Nội (UPCoM: HAN), Tổng công ty Xây dựng số 1 (UPCoM: CC1), Licogi 18 (HNX: L18), Tập đoàn Cotana (HNX: CSC), Tổng công ty Tư vấn xây dựng Việt Nam (UPCoM: VGV) đều đang trải qua một sự suy giảm mạnh so với cùng kỳ. Đáng chú ý, hầu hết các công ty này chỉ ghi nhận lợi nhuận từ nhỏ đến rất nhỏ.

Chi tiết, chỉ có 4/10 doanh nghiệp được đề cập trước đó đạt được lợi nhuận trước thuế hàng chục tỷ đồng. CTD đạt 29 tỷ đồng, giảm 25%; CSC đạt 25 tỷ đồng, giảm 62%; Ricons đạt 18 tỷ đồng, giảm 27%; và CC1 đạt 11 tỷ đồng, giảm 35%. Các doanh nghiệp còn lại chỉ ghi nhận lợi nhuận từ vài tỷ đồng, thậm chí chỉ vài trăm triệu đồng. Ví dụ, TTL đạt 6 tỷ đồng, giảm 1%; SCG đạt 4 tỷ đồng, giảm 81%; PHC đạt 3 tỷ đồng, giảm 66%; VGV đạt 2,7 tỷ đồng, giảm 57%; L18 đạt 2,2 tỷ đồng, giảm 62%; và HAN đạt 551 triệu đồng, giảm 87%.

Đáng chú ý, trong số các doanh nghiệp có lợi nhuận, HAN chịu lỗ ròng từ hoạt động kinh doanh (-315 triệu đồng) và chỉ thoát lỗ nhờ khoản lợi nhuận khác nhỏ góp 866 triệu đồng. Trong khi đó, SCG sau khi khấu trừ thuế đã chuyển từ lợi nhuận thành lỗ 5,3 tỷ đồng trong quý I/2023, đánh dấu quý thứ hai liên tiếp ghi nhận lỗ sau thuế.

Hưng Thịnh Incons (HoSE: HTN) và Tập đoàn Đua Fat (UPCoM: DFF) cũng ghi nhận lỗ trước thuế với mức lỗ lần lượt là 17 tỷ đồng và 20 tỷ đồng, tương tự như HBC.

Tuy không ghi nhận lỗ như các doanh nghiệp trên, nhưng lợi nhuận của các “ông lớn” trong ngành xây dựng như Ricons, Coteccons (HoSE: CTD), Tổng công ty Thăng Long (UPCoM: TTL), Tập đoàn Xây dựng SCG (HNX: SCG), Phục Hưng Holdings (HoSE: PHC), Tổng công ty Xây dựng Hà Nội (UPCoM: HAN), Tổng công ty Xây dựng số 1 (UPCoM: CC1), Licogi 18 (HNX: L18), Tập đoàn Cotana (HNX: CSC), Tổng công ty Tư vấn xây dựng Việt Nam (UPCoM: VGV) đều trải qua một sự suy giảm mạnh so với cùng kỳ.

Trong quý I/2023, chỉ có hai doanh nghiệp xây dựng là Tổng công ty Sông Đà (UPCoM: SJG) và Fecon (HoSE: FCN) ghi nhận lợi nhuận tăng trưởng. Cụ thể, SJG đạt doanh thu 1.045 tỷ đồng, tăng 18% và lợi nhuận trước thuế 91 tỷ đồng, tăng 18%. Trong khi đó, FCN ghi nhận doanh thu 609 tỷ đồng, tăng 21% và lợi nhuận trước thuế 4,5 tỷ đồng, đảo chiều từ khoản lỗ 1,1 tỷ đồng trong cùng kỳ.

Tuy vậy, có thể thấy rằng ngay cả các doanh nghiệp được biết đến với lợi nhuận tăng trưởng cũng chỉ đạt mức khiêm tốn.

Các doanh nghiệp xây dựng không chỉ phải đối mặt với sự sụt giảm kết quả kinh doanh, mà còn đau đầu với tình hình chất lượng tài sản và dòng tiền không mấy khả quan. Thống kê cho thấy, có 10 trong tổng số 15 doanh nghiệp được khảo sát ghi nhận giá trị của các khoản phải thu chiếm hơn 40% tổng tài sản.

Cụ thể, DFF (1.855 tỷ đồng, tăng 8%, chiếm 41%), FCN (3.516 tỷ đồng, tăng 5%, chiếm 44%), PHC (1.303 tỷ đồng, chiếm 50%), TTL (1.165 tỷ đồng, tăng 6%, chiếm 50%), HAN (3.833 tỷ đồng, chiếm 53%), CC1 (7.964 tỷ đồng, chiếm 54,6%), Ricons (4.119 tỷ đồng, chiếm 57%), CTD (11.723 tỷ đồng, chiếm 58%), HTN (6.156 tỷ đồng, chiếm 67%) và HBC (12.286 tỷ đồng, chiếm 72%).

Ngoài ra, nhiều khoản phải thu đã trở thành nợ xấu, buộc các doanh nghiệp xây dựng phải trích lập dự phòng một số tiền đáng kể. SJG có số dự phòng lớn nhất với 2.198 tỷ đồng, tiếp theo là CTD với 1.062 tỷ đồng (tăng 1,2%), HBC với 786 tỷ đồng (tăng 12 tỷ đồng), TTL với 163 tỷ đồng, HAN với 159 tỷ đồng, L18 với 76 tỷ đồng…

Tỷ trọng lớn của các khoản phải thu và giá trị dự phòng thể hiện rõ chất lượng tài sản của các doanh nghiệp xây dựng đang gặp khó khăn, thậm chí có tình trạng xấu hơn so với trước đây. Điều này được gây ra bởi khó khăn về dòng tiền của các chủ đầu tư, dẫn đến việc thanh toán chậm cho các doanh nghiệp xây dựng kéo dài.

Phương hướng

Để duy trì hoạt động, bao gồm thanh toán cho thầu phụ và nhà cung cấp, các doanh nghiệp xây dựng lớn (thường đóng vai trò tổng thầu hoặc nhà thầu chính) đã phải tăng cường vay mượn. Kết quả là nợ vay của các doanh nghiệp này đã tăng mạnh. Ví dụ, FCN tăng 12% lên 3.050 tỷ đồng, CTD tăng 8% lên 1.162 tỷ đồng, HAN tăng 7,5% lên 998 tỷ đồng, DFF tăng 0,6% lên 2.207 tỷ đồng, TTL tăng 14% lên 767 tỷ đồng, L18 tăng 8% lên 1.703 tỷ đồng.

Các doanh nghiệp như HBC và CC1, mặc dù không gia tăng nợ vay, vẫn duy trì dư nợ khổng lồ với HBC là 5.527 tỷ đồng và CC1 là 6.508 tỷ đồng.

Đúng, tăng chi phí tài chính là một hệ quả tất yếu khi các doanh nghiệp xây dựng phải tăng cường vay mượn để duy trì hoạt động. Ghi nhận trong quý I/2023, chi phí tài chính của các doanh nghiệp xây dựng đã tăng rất mạnh. Ví dụ, chi phí tài chính của FCN tăng 47% lên 69 tỷ đồng, của CTD tăng gấp 2,6 lần lên 32 tỷ đồng, của TTL tăng 68% lên 17 tỷ đồng, của SCG tăng gấp 2,8 lần lên 113 tỷ đồng, của HBC tăng 45% lên 137 tỷ đồng, của DFF tăng 57% lên 33 tỷ đồng…

Đây là tín hiệu tiêu cực cho các doanh nghiệp xây dựng, vì chi phí tài chính cao sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến lợi nhuận và khả năng tái đầu tư của họ. Đồng thời, việc tăng cường vay mượn cũng gia tăng rủi ro nợ vay và tạo áp lực về nợ cho các doanh nghiệp.

Thành viên trong ngành xây dựng đúng khi lưu ý rằng mặt bằng lãi suất vẫn ở mức tương đối cao đối với khả năng chịu đựng của các doanh nghiệp xây dựng hiện nay. Việc các nhà thầu chỉ đủ để trả chi phí cho ngân hàng cho thấy sự áp lực đáng kể từ chi phí tài chính đối với các doanh nghiệp xây dựng.

Các doanh nghiệp xây dựng đang gặp khó khăn trong việc thu hồi công nợ. Mặc dù đã vay ngân hàng để tiến hành thi công, nhưng việc chậm trả của chủ đầu tư dẫn đến tình trạng công nợ khó thu hồi. Điều này gây tăng nợ vay cho các doanh nghiệp xây dựng, đồng thời ảnh hưởng đến lợi nhuận của họ. Do đó, khả năng tiết kiệm được chi phí tài chính trở thành yếu tố quan trọng để quyết định lợi nhuận của các doanh nghiệp xây dựng.

Thực trạng mà các doanh nghiệp xây dựng phải đối mặt với chi phí tài chính gắn liền với một số rủi ro và cân nhắc cần thiết. Với chi phí tài chính cao, lợi nhuận của các doanh nghiệp không chỉ bị giảm mà còn gây ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính và tạo ra nhiều rủi ro hơn.

Theo tính toán của Đầu tư Tài chính đối với 15 doanh nghiệp xây dựng cỡ lớn, có một số doanh nghiệp có tỷ lệ đòn bẩy từ mức đáng quan ngại đến rủi ro cao. Ví dụ, CC1 có tỷ lệ đòn bẩy 2,56 lần, TTL là 2,78 lần, PHC là 2,94 lần, HAN là 3,42 lần, DFF là 4,17 lần, L18 là 5,35 lần, HBC là 6,15 lần. Trong số này, tỷ lệ đòn bẩy của một số doanh nghiệp đã tăng mạnh so với đầu năm.

Tỷ lệ đòn bẩy cao có thể tăng khả năng rủi ro tài chính và làm cho các doanh nghiệp xây dựng trở nên dễ bị ảnh hưởng bởi biến động thị trường và chi phí tài chính. Điều này đặt ra một thách thức lớn cho doanh nghiệp xây dựng trong việc quản lý và cân nhắc các nguồn vốn và rủi ro tài chính.

Trong bối cảnh dòng tiền kinh doanh âm nặng, các doanh nghiệp xây dựng thường không có nhiều lựa chọn khác ngoài việc tăng cường vay mượn để duy trì hoạt động. Mặc dù việc này có thể mang lại số lượng nợ vay tăng lên và tăng thêm rủi ro tài chính, nhưng đôi khi không có sự lựa chọn khác.

Việc chấp nhận “lỗ cũng làm” để duy trì hoạt động đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp xây dựng phải đối mặt với những tình huống nợ vay gia tăng và rủi ro tài chính cao hơn. Tuy nhiên, đây chỉ là biện pháp tạm thời để tồn tại và tiếp tục hoạt động trong bối cảnh khó khăn, và các doanh nghiệp cần cân nhắc và quản trị rủi ro tài chính một cách cẩn thận để bảo vệ sự ổn định và phát triển của mình trong tương lai.

Tình trạng nhận làm với giá quá thấp trong ngành xây dựng có thể gây ra nhiều vấn đề đáng lo ngại như rủi ro tài chính, chất lượng công trình kém, vi phạm nguyên tắc đạo đức, và gây tổn hại cho sự phát triển bền vững của ngành.

Ông đại diện tập đoàn xây dựng đã đề xuất một số biện pháp để chấm dứt tình trạng này. Cơ chế vô hiệu hóa các gói thầu có giá thấp dưới mức quy định là một ý tưởng khả thi, trong đó nhà nước có thể áp dụng các chính sách và quy định hạn chế hoặc từ chối chấp nhận các hợp đồng có giá quá thấp. Điều này sẽ khuyến khích các doanh nghiệp xây dựng đề xuất giá thầu hợp lý và đảm bảo chất lượng công trình.

Ngoài ra, ông cũng đề xuất quy chế đấu thầu giá trung bình, trong đó tất cả mức giá đấu thầu được công khai và lựa chọn trung bình giữa mức giá cao nhất và thấp nhất. Quy chế này sẽ tạo ra một mức giá trung bình hợp lý và công bằng, giúp ngăn chặn sự thông đồng và giảm thiểu tình trạng cạnh tranh không lành mạnh trong việc giành giật hợp đồng.

Các biện pháp trên cần sự hỗ trợ và thúc đẩy từ phía nhà nước, cùng với việc thực hiện kiểm soát và giám sát chặt chẽ để đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong quá trình đấu thầu và thực hiện các hợp đồng xây dựng. Điều này sẽ giúp nâng cao chất lượng công trình, tăng khả năng cạnh tranh lành mạnh và bảo vệ lợi ích của các doanh nghiệp xây dựng trong ngành.

Ngành xây dựng Việt Nam đang đặt hy vọng vào sự phục hồi của thị trường bất động sản và việc giải ngân mạnh mẽ vốn đầu tư công. Tuy nhiên, như ông đã nhấn mạnh, cả hai nguồn này đều không dễ dàng và đòi hỏi thời gian. Thị trường bất động sản cần một khoảng thời gian để phục hồi và trở lại, trong khi đầu tư công cũng đòi hỏi nỗ lực và thời gian để tăng tốc.

Đề xuất:

Khu du lịch Đồ Sơn cần thu hồi nhiều diện tích bỏ hoang

Để cải thiện tình hình, ngoài việc áp dụng các biện pháp quản lý và giám sát chặt chẽ trong ngành xây dựng, cần có sự hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi từ phía chính phủ. Điều này bao gồm việc thúc đẩy phục hồi thị trường bất động sản thông qua các chính sách hỗ trợ, cải thiện quy trình và thời gian giải ngân vốn đầu tư công, đồng thời tăng cường cơ chế quản lý giá cả và đấu thầu để đảm bảo tính minh bạch, công bằng và cạnh tranh lành mạnh trong ngành xây dựng.

Qua đó, sự cộng tác chặt chẽ giữa chính phủ, các doanh nghiệp xây dựng và các cơ quan liên quan là rất quan trọng để đẩy mạnh sự phát triển bền vững của ngành xây dựng và vượt qua những khó khăn hiện tại.

Trong tình hình khó khăn như vậy, một số doanh nghiệp xây dựng không có nhiều lựa chọn ngoài việc tìm cách đảm bảo tồn tại và giảm thiểu thiệt hại. Bán dự án đầu tư là một lựa chọn để củng cố dòng tiền và giảm bớt áp lực tài chính. Mục tiêu chính của hầu hết các doanh nghiệp xây dựng hiện nay vẫn là tồn tại, giảm lỗ và cố gắng có lãi. Việc tăng trưởng lợi nhuận với những chỉ tiêu cao thường chỉ áp dụng cho các doanh nghiệp hàng đầu trong ngành.

Tuy nhiên, với sự bất định của thị trường, việc dự đoán và đạt được mục tiêu lợi nhuận trong suốt năm là khó khăn. Điều quan trọng là các doanh nghiệp xây dựng phải đưa ra các kế hoạch chi tiết, xây dựng chiến lược linh hoạt và sẵn sàng thích nghi với biến đổi của thị trường. Tự đánh giá và điều chỉnh định hướng kinh doanh theo tình hình thực tế là điều cần thiết để đạt được sự ổn định và tăng cường khả năng tồn tại trong ngành xây dựng.